Przedsiębiorca czy konsument, czyli o zmianach w kontraktowaniu z osobami prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą

27 listopada 2025 r. weszły w życie kolejne zmiany do kodeksu cywilnego i ustawy o prawach konsumenta. Tym razem ustawodawca na tapetę bierze umowy zawierane przez osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

Obecne regulacje

Dotychczasowe przepisy wskazywały, że w przypadku zawierania przez takie osoby umów, jeśli z treści umowy wynikało, że nie posiada dla nich charakteru zawodowego, należało stosować preferencyjne przepisy dotyczące konsumentów, np. w zakresie klauzul abuzywnych – przykładowo, z ochrony konsumenckiej może korzystać księgowy, który kupuje drukarkę do swojego biura.

Pewną wskazówkę interpretacyjną stanowiła dalsza część przepisu, w której wskazano, że zawodowy charakter może wynikać, m. in. z przedmiotu działalności gospodarczej, wykonywanej przez daną osobę, który jest udostępniony w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG).

Jednak w praktyce sama treść umowy rzadko pozwala na przesądzenie czy jednoosobowy przedsiębiorca zawiera umowę w charakterze zawodowym czy niezawodowym.  Zaś przedmiot działalności ujawniony w CEiDG jest na tyle rozległy, że nie pomaga w rozwianiu wątpliwości w tym zakresie. Często też kody rodzajów działalności wskazane w CEiDG nie odzwierciedlają sektora biznesu, w którym rzeczywiście działa dany przedsiębiorca.

Odpowiedź na trudności praktyczne

Wychodząc naprzeciw tym wątpliwościom, ustawodawca proponuje, żeby jednoosobowy przedsiębiorca sam mógł określić charakter zawieranej umowy. Nowe przepisy dają możliwość złożenia – najpóźniej w chwili zawarcia umowy – oświadczenia, że umowa posiada dla niego charakter zawodowy albo że nie posiada takiego charakteru. 

Co więcej, druga strona umowy nie będzie mogła uzależnić zawarcia umowy od złożenia takiego oświadczenia – taki zabieg ma w teorii zapobiegać nadużyciom na tym polu.

Zmiany dotyczą przepisów z zakresu klauzul abuzywnych (art. 385⁵ kodeksu cywilnego), sprzedaży (art. 556⁴ i art. 556⁵ kodeksu cywilnego) oraz ochrony przyznanej na podstawie ustawy o prawach konsumenta (art. 7aa ustawy o prawach konsumenta). 

… i nowe trudności

Ustawodawca uzasadnia zmiany, jako próbę wsparcia jednoosobowych przedsiębiorców. Ustawa, jednak nie precyzuje ani w jaki sposób przedsiębiorca może złożyć ww. oświadczenie, ani czy takie oświadczenie powinno być ewidencjonowane przez drugą stronę umowy. To z kolei wskazuje, że ciężar dowodu w tym zakresie będzie obciążał stronę, która z tego oświadczenia wywodzi określone skutki prawne. 

Nie jest też zrozumiałe, dlaczego ustawodawca zdecydował, że złożenie oświadczenia ma charakter dobrowolny. Jeśli przedsiębiorca oferuje towary lub usługi zarówno konsumentom, jak i innym przedsiębiorcom, to nowelizacja nie daje mu instrumentów pozwalających na zdobycie od jednoosobowego przedsiębiorcy jednoznacznej deklaracji w jakiej roli działa – to z kolei negatywnie wpływa na pewność obrotu. Jedynie od dobrej woli takiego przedsiębiorcy zależy, czy złoży oświadczenie w tym zakresie. Jeśli go nie złoży, to w zasadzie wracamy do punktu wyjścia, czyli sytuacji sprzed nowelizacji i bieżących trudności. W praktyce oznacza to, że jednoosobowy przedsiębiorca może zrezygnować ze złożenia oświadczenia i dopiero po zawarciu umowy, np. na etapie składnia reklamacji (czy oświadczenia o odstąpieniu) wyjaśnić sprzedawcy, że kupując zwracany towar nie działał w charakterze zawodowym w związku z czym chce skorzystać z uprawnień konsumenckich.

Dla firm współpracujących z osobami prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą nowelizacja oznacza dodatkowe utrudnienie. Umowy zawarte przed wejściem zmian w życie będą podlegały dotychczasowym zasadom. Ustawodawca nie przewiedział zatem mechanizmu, który pomógłby uporządkować nieścisłości w już zawartych umowach. W praktyce należy więc dokładnie sprawdzać, które przepisy stosować do poszczególnych umów.

Jak przygotować swój biznes?

Warto dostosować swoje procesy biznesowe i odpowiednio przeszkolić pracowników odpowiedzialnych za obsługę klienta w związku ze zmianami.

Oświadczenia jednoosobowych przedsiębiorców będę mogły być złożone najpóźniej w chwili zawarcia umowy.  W celach dowodowych warto je archiwizować, np. w systemach wewnętrznych przedsiębiorcy, przypisane do konkretnego zamówienia. Można też wprowadzić automatyczny mechanizm zbierania takich oświadczeń, np. w formie checkboxa przy okazji podawania przez osobę fizyczną danych prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać, że nie można uzależniać zawarcia umowy od złożenia oświadczenia, zatem taki mechanizm musi mieć charakter dobrowolny.